Ticaret Borsası Nedir?

Zirai ve hayvansal ürünlerin (bunlara işlenmiş olanlarda dahil) fiyatlarını arz ve talebe göre oluşturduğu ,oluşan bu fiyatların tescil ve ilan edildiği organize kuruluşlardır.

Bu nitelikleri itibariyle Ticaret Borsaları; Etkin işleyen piyasa mekanizmasının oluşmasında,ürünlerin gerçek değerinin belirlenmesi fiyat hareketlerinde istikrarın sağlanması, alım satımın güvenilir fiyatlar üzerinden yapılması ulusal ve uluslar arası piyasalar arasında dengenin kurulması fonksiyonlarını yerine getirmek zorundadırlar borsaların bu işleyişleri içersinde alım ve satımların tescili büyük önem arz etmektedir. Tescil işleminin başlıca nedeni; alım ve satımların ve fiyatların ilanı pazarın şeffaflığını, bütün alıcı ve satıcılara ve resmi makamlara piyasadaki ürün ve fiyat hareketleri hakkında sağlıklı güvenli ve yeterli bilgiler verilerek neticede ilgililerin bilinçlenmesini sağlar.
 
Bunun içinde alım satımların, bunları yapanları,miktar ve fiyatların tespiti, kontrol edilerek kayda geçirilmesi, borsa dilinde tescil edilmesi gerekir. Bu nedenle muamelelerin tescili , borsaların başlıca çalışmalarından biridir

Borsalarda Tescil :
Tescil kelimesi, kaydetmek anlamındadır. Şahıslar arasında borsada muamele gören maddelerin alım satımının vuku bulması sonrasında işlemin taraflarca o borsayı kaydettirilmelerine 'tescil' denir. Tescil, borsa yönetim kurulunca belirlenen ve borsa meclisince onaylanmasına müteakip yürürlüğe giren bir tarife olup, ücrete tabidir. Tescil ücreti borsaların önemli bir gelir kaynağını oluşturmaktadır. Ürünün borsaya tescil edilmesi, fiyatların alenen oluşmasını sağladığı gibi belge düzenini sağladığından kayıt dışı ekonominin kayıt altına alınmasına vesile olmakta ve devletin vergi geliride artmaktadır. Muamelelerin borsalarda tescil edilmemesi mal ve fiyat hareketlerinin tespit edilip edilmemesi, borsaların varlığı ve canlılığı ile çok yakından alakalıdır. Muamelelerin tescili ve fiyatların ilanı konusuna 5590 sayılı kanun' un 34, 50, 52, 53 ve 54. Maddelerinde özel bir yer verilmiş ayrıca ayrıntılar tüzük ve yönetmeliklerde' de ele alınmıştır. Kanun koyucunun gösterdiği bu duyarlılık ve titizliğe rağmen,borsa maddeleri üzerinde yapılan toptan alım satımların önemli bir bölümü borsalara tescil ettirilmemekte , mal ve fiyat hareketleri yeterince izlenilmemek tedir. Dolayısıyla tescil kaçağı gündeme gelmektedir.
Bunun başlıca nedeni mevcut borsalarımızın tescil kaçağını önlemek için yeterli alt yapıya ve donanıma,personele sahip olmamalarıdır. Diğer nedenler ise; borsa bulunan yerlerde muhtahsilden borsaya getirilmesi gereken borsa maddeleri üzerinde yapılan yapılan toptan alım satımların tümünün, veya piyasayı etkileyecek ölçüde önemli bir bölümünün tescil edilmemesi bu alım satımlardan doğan ticarete kazançların saklanması ile borsaya ödenmesi gereken tescil ücreti ödeme isteğinin olmamasından kaynaklanmaktadır. Aslında borsa tescili ile alıcı muamele gören ürünlerin cinsi, kalitesi miktarı, tutarı ve özel şartları borsalarca tespit edilerek kaydedildiği için bir dizi tedbirler alınmış ise de borsada alt yapılarının yeterli olmamasından ve alım satım,yapanların fazla bilinçli olmamalarından tescil kaçağının önlenmesi orlaşmaktadır. Borsaların aktivitelerini arttırmak, tescil kaçağının önlenmesi ve muhtahsile katkı sağlanması için Maliye Bakanlığınca yayımlanan 164, 175, 185 ve 190 nolu gelir vergisi genel tebliğler ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı yayımladığı genelgelerde zirai ve hayvansal ürünlerin (bunların işlenmiş olanı'da dahil) alım satımlarının borsalarda tescili halinde %50 stopaj indiriminden faydalanmaktadır.
 
Stopajın %50 indirimli olmasından alım satımlardan doğan ticari kazançların saklanması bir nebze berteraf edilmiş dolayısıyla ürünler borsadan geçerek alım satımların tescil edilmesi sağlanmıştır.
Borsalar tescil ücretinden elde ettikleri gelirler ile diğer gelirlerini birleştirerek faaliyet alanları dahilinde gerekli gördükleri yerlerde şube açma yoluna giderek faaliyet alanlarını genişletmiş, alım ve satım için fiziki alt yapılarını tamamlayarak salon satışına geçmişlerdir. Borsalarda tescil'in yeterince yapılabilmesi,polisiye tedbirler alınmasın dan ziyade, borsaların daha etkin faaliyet göstererek borsa üyelerini daha bilinçli hale getirecek toplantılar düzenleyerek onları tescil' in faydasına inandırmakla mümkün olabilecektir.